Giao dịch OTC (OTC) có thực sự không an toàn không? Từ định nghĩa đến phân tích đầy đủ về rủi ro

OTC là gì, tại sao tồn tại?

Nói về đầu tư, nhiều người đầu tiên nghĩ đến các sàn giao dịch chính thống như Thượng Hải, Thâm Quyến, Bắc Kinh A. Nhưng trong thế giới tài chính còn có một thị trường giao dịch khổng lồ khác, ít nổi bật nhưng quy mô lớn — đó chính là thị trường OTC, còn gọi là thị trường giao dịch ngoài sàn.

OTC (Over The Counter) có logic cốt lõi rất đơn giản: người mua và người bán bỏ qua các sàn tập trung, trực tiếp thương lượng để giao dịch. Phương thức giao dịch này đã tồn tại từ lâu, ban đầu là qua quầy ngân hàng, điện thoại, fax, và trong thời đại internet đã phát triển thành các hệ thống điện tử. Khi doanh nghiệp không thể niêm yết trên các sàn chính (có thể quy mô quá nhỏ, còn đang trong giai đoạn khởi nghiệp, hoặc không đủ điều kiện niêm yết), nhà đầu tư vẫn có thể giao dịch qua thị trường OTC.

Khác với việc tập trung đấu giá tại các sàn chính thống, thị trường OTC vận hành theo chế độ thương lượng: các nhà môi giới đóng vai trò là nhà tạo lập thị trường, đưa ra báo giá có thể khác nhau cho các bên mua, bán, hai bên thương lượng dựa trên cung cầu để đi đến thống nhất. Tính linh hoạt này đã thúc đẩy sự bùng nổ của thị trường OTC trong vài thập kỷ gần đây, đặc biệt trong lĩnh vực phái sinh tài chính và tài sản mã hóa.

Thị trường OTC có thể giao dịch những gì?

Các sản phẩm giao dịch trên OTC phong phú hơn rất nhiều so với sàn:

Cổ phiếu và trái phiếu — Cổ phiếu các công ty chưa niêm yết, cổ phần của doanh nghiệp nhỏ và vừa có tính thanh khoản cao nhất trên OTC. Trái phiếu do phát hành lớn, đa dạng nhưng tần suất giao dịch thấp, OTC trở thành kênh chính để giao dịch.

Hệ sinh thái phái sinh — Các công cụ tài chính cao cấp như quyền chọn, hợp đồng tương lai, hợp đồng chênh lệch (CFD) chủ yếu lưu hành trên OTC, là kênh chính để các nhà đầu tư truyền thống nâng cấp lên giao dịch phái sinh.

Thị trường ngoại hối — Giao dịch tiền tệ toàn cầu chủ yếu vận hành theo mô hình OTC, các nền tảng thực hiện giao dịch ngoại hối đều thuộc dạng này.

Tiền mã hóa — Tài sản số đã thực hiện các giao dịch khối lượng lớn dễ dàng hơn trên OTC. Khi mua số lượng lớn Bitcoin, Ethereum, các loại tiền mã hóa khác, OTC thường cung cấp giá thực thi tốt hơn và tính thanh khoản cao hơn.

Chứng khoán lưu ký Mỹ (ADR) — Các công ty nước ngoài để tránh các rào cản niêm yết trên các sàn chính của Mỹ, thường phát hành chứng chỉ ngân hàng đại diện cho cổ phiếu của họ trên thị trường OTC.

OTC vs Sàn giao dịch, so sánh theo 3 khía cạnh

Thị trường OTC có thực sự không an toàn? Sự thật phức tạp về an toàn

Không có sự quản lý chặt chẽ của sàn giao dịch, giao dịch OTC ngoài sàn có chắc chắn rủi ro lớn không? Câu hỏi này không có câu trả lời tuyệt đối.

Những rủi ro thực tế tồn tại:

Thị trường OTC thiếu các quy tắc thống nhất và cơ chế minh bạch, khiến nó trở thành nơi trú ẩn của các môi giới lừa đảo. Do không có công bố thông tin thị trường tập trung, nhà đầu tư thường không có thông tin đối xứng như trên sàn. Rủi ro thanh khoản cũng không thể bỏ qua — các đối tác giao dịch chứng khoán ngoài sàn thường cố định, khi cần bán gấp có thể không tìm được người mua phù hợp hoặc phải bán với giá thấp hơn thị trường.

Rủi ro đòn bẩy bị phóng đại là một mối nguy hiểm khác. Thị trường OTC có tỷ lệ đòn bẩy linh hoạt cao, nhưng nhiều nhà đầu tư nhỏ lẻ thiếu ý thức về rủi ro, mù quáng sử dụng đòn bẩy dẫn đến cháy tài khoản và lỗ vốn. Thêm vào đó, rủi ro biến động thị trường luôn tồn tại, nhưng nhà đầu tư OTC không thể nhận được thông tin thị trường theo thời gian thực và minh bạch như nhà đầu tư trên sàn.

Các khía cạnh có thể kiểm soát được:

An toàn của giao dịch OTC không hoàn toàn là không thể kiểm soát. Chìa khóa là chọn nhà môi giới được quản lý. Mặc dù toàn thị trường OTC có quy mô quản lý lỏng lẻo, nhưng các nhà môi giới chuyên nghiệp thường chịu sự giám sát nhiều cấp (như Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Mỹ - SEC, hoặc các cơ quan tương tự), có hệ thống kiểm soát rủi ro hoàn chỉnh. Chọn các tổ chức này, kết hợp hiểu rõ về chi phí chênh lệch, mức độ thanh khoản, quy trình rút tiền, có thể giảm thiểu rủi ro đáng kể.

Tại sao nhà đầu tư vẫn chọn OTC?

Dù có rủi ro, mức độ tham gia thị trường OTC ngày càng tăng, lý do là:

✔️ Độ phong phú của lựa chọn đầu tư — OTC phá vỡ giới hạn của sàn, giúp nhà đầu tư tiếp cận cổ phần khởi nghiệp, phái sinh, ngoại hối, tiền mã hóa và các loại tài sản đa dạng khác, phù hợp với các mức độ rủi ro khác nhau.

✔️ Tính linh hoạt trong phương thức giao dịch — Các đặc điểm sản phẩm, thời gian giao dịch, khối lượng đều có thể tùy chỉnh theo nhu cầu, không bị ràng buộc bởi quy tắc tiêu chuẩn của sàn.

✔️ Hiệu quả sử dụng đòn bẩy — So với giới hạn đòn bẩy chặt chẽ của thị trường truyền thống, OTC cung cấp khả năng phóng đại vốn lớn hơn, rất hấp dẫn đối với các nhà đầu tư thích mạo hiểm.

✔️ Tiến bộ trong bảo vệ an toàn — Trong những năm gần đây, thị trường OTC đã không ngừng phát triển về quản lý đa tầng, nâng cao minh bạch, hoàn thiện công cụ kiểm soát rủi ro, từng bước thu hẹp khoảng cách với sàn giao dịch.

Danh sách các rủi ro chính của giao dịch OTC

Hiểu rõ các rủi ro này là tiền đề để đầu tư OTC:

Vaku pháp lý — OTC thiếu khung pháp lý thống nhất, một số doanh nghiệp và chứng khoán không phù hợp quy định của sàn có thể chỉ lưu hành ở đây, dễ bị các môi giới lừa đảo che giấu.

Khủng hoảng thanh khoản — Không tìm được người mua đồng nghĩa với việc bị mắc kẹt, giá giao dịch có thể thấp hơn nhiều so với giá trị hợp lý của thị trường, đặc biệt trong các đợt biến động mạnh.

Thông tin bất đối xứng — Thiếu thông tin thị trường khiến quyết định trở nên yếu ớt, nhà đầu tư ở thế bị động.

Bẫy đòn bẩy — Đòn bẩy cao làm tăng lợi nhuận nhưng cũng vô hạn rủi ro, một quyết định sai có thể dẫn đến mất toàn bộ vốn.

Rủi ro thị trường — Chứng khoán OTC thường biến động dữ dội hơn chứng khoán sàn, thiếu sự hỗ trợ của các nhà đầu tư tổ chức có tính thanh khoản ổn định.

Làm thế nào để giao dịch OTC an toàn? Gợi ý thực chiến

1. Lựa chọn nhà môi giới — Ưu tiên các tổ chức được các cơ quan quản lý tài chính quốc tế công nhận, kiểm tra giấy phép và lịch sử hoạt động.

2. Minh bạch chi phí — Hiểu rõ các chi phí ẩn như chênh lệch giá, phí giao dịch, lãi vay, tránh bị trừ lặng lẽ.

3. Sử dụng công cụ kiểm soát rủi ro — Học cách dùng lệnh dừng lỗ, giới hạn giá, thiết lập ngưỡng rủi ro để hạn chế thua lỗ.

4. Sử dụng đòn bẩy hợp lý — Ban đầu nên chọn đòn bẩy thấp, tích lũy kinh nghiệm và khả năng kiểm soát rủi ro rồi mới nâng cao.

5. Thu thập thông tin chủ động — Không dựa dẫm vào một kênh duy nhất, đa dạng hóa nguồn thông tin để bù đắp cho thiếu minh bạch.

Tóm lại

Giao dịch OTC không phải là nơi cấm kỵ đầu tư hay con đường dễ kiếm lời, mà là một hệ sinh thái giao dịch có tính linh hoạt cao, rủi ro lớn, lợi nhuận cao, phù hợp với nhà đầu tư có nhận thức rõ về rủi ro và khả năng quản lý vốn. Trong điều kiện chọn đúng nhà môi giới uy tín, nắm vững kỹ năng kiểm soát rủi ro, giao dịch OTC có thể là một phần bổ sung có giá trị trong danh mục đầu tư. Nhưng nhớ rằng, bất kỳ hình thức đầu tư nào cũng cần phải tỉnh táo và thận trọng, đặc biệt là giao dịch OTC.