Phân tích sâu về stablecoin: Từ bế tắc thị trường đến cấu trúc tương lai

Tại sao thị trường tiền mã hóa cần stablecoin

Trong hệ sinh thái blockchain tồn tại một mâu thuẫn căn bản: tài sản mã hóa mang tính cách mạng, nhưng độ biến động khiến nhiều người e ngại. Hãy tưởng tượng bạn vận hành một doanh nghiệp, hôm qua thu về 1 đồng Bitcoin trị giá 10.000 USD, hôm nay có thể giảm còn 5.000 USD. Sự biến động giá dữ dội này khiến các thương nhân, nhà đầu tư tổ chức đều khó chấp nhận tiền mã hóa như một công cụ giao dịch.

Để lấp đầy khoảng trống thị trường này, stablecoin ra đời. Năm 2014, Tether lần đầu giới thiệu USDT, đây là lần thử nghiệm đầu tiên trong thế giới blockchain cố định giá trị theo tiền pháp định. Sau đó, MakerDAO (2015), Paxos và Gemini (2018) lần lượt tham gia thị trường, đến năm 2020, thời kỳ bùng nổ DeFi, số lượng và các ứng dụng của stablecoin tăng trưởng theo cấp số nhân.

Cơ chế hoạt động cốt lõi của stablecoin

Stablecoin không chỉ giải quyết vấn đề “ổn định” mà còn cung cấp nền tảng thanh khoản cho toàn bộ hệ sinh thái tài chính mã hóa.

Chức năng trung gian giao dịch: Trong các sàn giao dịch trên chuỗi, stablecoin đóng vai trò đơn vị cơ sở của tất cả các cặp giao dịch. So với việc sử dụng tiền pháp định để nạp/rút, stablecoin có thể thực hiện thanh toán tức thì và chi phí cực thấp, đặc biệt rõ rệt trong các trường hợp chuyển tiền quốc tế — giải quyết điểm yếu của hệ thống ngân hàng truyền thống chậm và phí cao.

Công cụ phòng ngừa rủi ro: Khi các tài sản chính như Bitcoin, Ethereum giảm hơn 10% trong một ngày, nhà đầu tư có thể nhanh chóng chuyển vị thế sang stablecoin để khóa lợi nhuận, chính là giá trị “trú ẩn an toàn” của stablecoin.

Hạ tầng DeFi: Các giao thức DeFi như Aave, Compound, MakerDAO vận hành dựa vào stablecoin. Người dùng có thể thế chấp tài sản kỹ thuật số để vay stablecoin dùng cho tiêu dùng hoặc tái đầu tư, hoặc cung cấp thanh khoản stablecoin để nhận phí giao dịch và phần thưởng khai thác thanh khoản.

Bốn trường phái của stablecoin

Dựa trên nguyên lý kỹ thuật và phương thức thế chấp, thị trường stablecoin hình thành bốn mô hình vận hành khác nhau:

Stablecoin dựa trên pháp định: Được các tổ chức trung ương bảo chứng, dự trữ bằng tiền pháp định như USD, EUR theo tỷ lệ 1:1. USDT, USDC, BUSD, TUSD thuộc loại này. Loại stablecoin này phù hợp nhất với logic tài chính truyền thống, nhưng tồn tại rủi ro kiểm duyệt trung tâm — ví dụ BUSD từng bị SEC Mỹ ngưng phát hành.

Stablecoin dựa trên mật mã: Tạo ra bằng cách thế chấp quá mức các tài sản mã hóa như Bitcoin, Ethereum, tiêu biểu là DAI, RAI, MIM. Phương án này có mức độ phi tập trung cao, nhưng nếu giá trị tài sản thế chấp giảm mạnh, hợp đồng thông minh sẽ tự động thanh lý tài sản thế chấp, nhà đầu tư có thể gặp rủi ro mất mát.

Stablecoin thế chấp bằng hàng hóa: Dựa trên các tài sản vật chất như vàng, bạc để cố định giá trị, các dự án như PAXG, XAUT theo hướng này. Loại stablecoin này kết hợp đặc điểm của tài sản mã hóa và vật chất, nhưng tính thanh khoản thường thấp hơn stablecoin dựa trên pháp định.

Stablecoin thuật toán: Bỏ qua phương thức thế chấp truyền thống, hoàn toàn dựa vào thuật toán và cơ chế kích thích để duy trì giá. Các dự án như AMPL, USDD, FRAX dựa trên logic này, nhưng lịch sử đã chứng minh rủi ro cao nhất — UST trong vụ sụp đổ năm 2022 là bài học đẫm máu.

Ánh sáng và bóng tối của hệ sinh thái stablecoin

Ưu điểm: Stablecoin có lợi thế độc đáo kết hợp hiệu quả của blockchain và sự ổn định của tiền pháp định. Tính ổn định giá giúp nhà đầu tư nhanh chóng phòng tránh rủi ro trong biến động thị trường; tiện lợi trong thanh toán xuyên biên giới vượt xa hệ thống SWIFT; hệ sinh thái DeFi có thể duy trì phát triển bền vững nhờ nền tảng stablecoin.

Rủi ro: Phương thức phát hành trung tâm của các stablecoin chủ đạo tiềm ẩn nguy cơ — Tether lâu nay bị nghi ngờ về đủ dự trữ, độ minh bạch luôn bị đặt dấu hỏi; khả năng chính phủ đóng băng tài sản hoặc kiểm duyệt luôn tồn tại; rủi ro thanh toán của stablecoin dựa trên pháp định, rủi ro thế chấp của stablecoin mã hóa cũng không thể xem nhẹ.

Bức tranh hiện tại của thị trường stablecoin

Tính đến tháng 8 năm 2025, tổng vốn hóa thị trường stablecoin toàn cầu vượt 2681,8 tỷ USD, trong đó stablecoin dựa trên USD chiếm ưu thế tuyệt đối (tỷ lệ thị phần 99,6%), hai ông lớn USDT và USDC chiếm tổng cộng 85% thị phần. Trong khi đó, stablecoin dựa trên Euro chỉ có quy mô 4 tỷ USD, các loại tiền khác còn rất nhỏ bé.

Chuyển biến về quy định pháp lý: Hơn 50 khu vực pháp lý đã bắt đầu tiến trình lập pháp về stablecoin. Luật GENIUS của Mỹ cho phép các tổ chức có giấy phép phát hành stablecoin thanh toán; Hong Kong trở thành khu vực đầu tiên ban hành “Luật về stablecoin”; Nhật Bản, Singapore cho phép doanh nghiệp phát hành stablecoin; Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất thu hút các nhà phát hành hợp pháp qua cấp phép phân tầng. Xu hướng chung là: không hợp pháp stablecoin đang bị thu hẹp không gian tồn tại.

Triển vọng ứng dụng mở rộng: Stablecoin không còn giới hạn trong việc làm nền tảng cho các cặp giao dịch nữa, mà còn mở rộng sang các lĩnh vực như thanh toán xuyên biên giới, token hóa tài sản thực (RWA), thanh toán doanh nghiệp, tiền tệ kỹ thuật số của ngân hàng trung ương (CBDC) và nhiều ứng dụng tiềm năng khác.

Dự đoán xu hướng tương lai của stablecoin

Chấp nhận quy định trở thành điều kiện sống còn: Các dự án không tuân thủ quy định trong tương lai sẽ bị loại khỏi thị trường và chính sách, chỉ những stablecoin có giấy phép hợp lệ của các quốc gia mới có thể tồn tại lâu dài.

Hệ thống đa dạng tiền tệ song song phát triển: Hiện tại, stablecoin dựa trên USD chiếm ưu thế, nhưng các quốc gia đang thúc đẩy sự phát triển của stablecoin nội địa để bảo vệ chủ quyền tài chính. Sự xuất hiện của stablecoin nhân dân tệ, yên Nhật, và các stablecoin của thị trường mới nổi sẽ thay đổi cấu trúc đơn cực của thị trường stablecoin.

Sâu rộng trong các ứng dụng: Ở các khu vực có hạ tầng tài chính yếu, stablecoin có thể trở thành phương tiện tiết kiệm đáng tin cậy hơn tiền tệ nội địa; ngoài DeFi, các lĩnh vực như token hóa tài sản thực, thanh toán doanh nghiệp, và tiền tệ kỹ thuật số của ngân hàng trung ương (CBDC) đều là tiềm năng của stablecoin.

Công nghệ thúc đẩy: Các đổi mới công nghệ như triển khai đa chuỗi, bảo vệ quyền riêng tư, nâng cấp hợp đồng thông minh sẽ nâng cao tính an toàn và khả năng ứng dụng của stablecoin.

Logic giao dịch và lợi nhuận của stablecoin

Dù stablecoin mang tên “ổn định”, nhưng miễn là còn có biến động giá thì vẫn tồn tại cơ hội giao dịch. Các chênh lệch tỷ giá nhỏ giữa các stablecoin có thể được khai thác lợi nhuận — ví dụ như chênh lệch giá ngắn hạn giữa USDT và USDC, với vốn lớn tham gia giao dịch spot, có thể thu lợi nhuận.

Tuy nhiên, cần lưu ý, cơ hội giao dịch stablecoin chủ yếu mang tính ngắn hạn, không phù hợp để giữ lâu dài hoặc chiếm dụng vốn. Các sự kiện “thiên nga đen” hiếm gặp nhưng có thể tạo ra lợi nhuận đột biến (như trong thời điểm khủng hoảng của Silicon Valley Bank khi USDC mất peg), nhưng những sự kiện này khó dự đoán và bắt kịp.

So với giao dịch, việc thế chấp và cung cấp thanh khoản là các phương thức sinh lợi ổn định hơn. Khi stablecoin mới ra mắt, thường đi kèm các phần thưởng APY cao, nhà đầu tư có thể tham gia cung cấp thanh khoản ban đầu để thu lợi nhuận tương đối hấp dẫn, đây cũng là một cách khai thác giá trị của stablecoin.