Những lý do sâu xa đằng sau sự sụp đổ của thị trường chứng khoán Mỹ: Phản ứng dây chuyền đối với thị trường vốn toàn cầu

Hoàn cảnh thị trường chững lại của Mỹ trong hệ thống tài chính toàn cầu chỉnh lại cơ chế phân phối vốn và tác động đến thị trường tài chính toàn cầu. Các đợt sụt giảm lớn của thị trường Mỹ thường kích hoạt các cơ chế “chống rủi ro” điều chỉnh dòng vốn từ các tài sản rủi ro cao như cổ phiếu, Tiền điện tử, sang các tài sản an toàn như trái phiếu chính phủ Mỹ, đô la Mỹ, và vàng.

Sức hút của thị trường trái phiếu trong phòng vệ rủi ro

Khi thị trường chứng khoán sụt giảm, nhà đầu tư sẽ chuyển hướng sang các tài sản an toàn hơn. Trái phiếu chính phủ Mỹ, đặc biệt là trái phiếu dài hạn, luôn được xem là tài sản trú ẩn hàng đầu toàn cầu, khiến dòng tiền rút khỏi cổ phiếu đẩy giá trái phiếu tăng, lợi suất giảm.

Dữ liệu lịch sử cho thấy, dù là điều chỉnh trong thị trường tăng trưởng hay chuyển sang giai đoạn giảm, lợi suất trái phiếu Mỹ trong vòng sáu tháng sau đó thường tiếp tục giảm khoảng 45 điểm cơ bản. Tuy nhiên, nếu đợt giảm do lạm phát cao (như năm 2022), việc Cục Dự trữ Liên bang tăng lãi suất đột ngột có thể gây ra hiện tượng “bán tháo cả cổ phiếu lẫn trái phiếu”. Khi thị trường lo ngại suy thoái kinh tế hơn là lạm phát, chức năng trú ẩn của trái phiếu sẽ lại phát huy tác dụng.

Vị thế phòng thủ của đô la Mỹ

Trong thời kỳ hoảng loạn toàn cầu, đô la Mỹ là đồng tiền trú ẩn cuối cùng sau trái phiếu chính phủ Mỹ. Các nhà đầu tư toàn cầu sẽ bán tháo các tài sản rủi ro cao như thị trường mới nổi và các đồng tiền khác để mua đô la, đẩy giá đô la tăng. Ngoài ra, khi thị trường sụt giảm gây ra làn sóng giảm đòn bẩy, nhà đầu tư cần thanh lý các khoản vay bằng đô la, tạo ra nhu cầu mua đô la lớn, làm tăng giá trị đồng tiền này.

Vai trò kép của vàng

Vàng là tài sản trú ẩn truyền thống. Khi thị trường sụt giảm, niềm tin của nhà đầu tư giảm sút, họ sẽ mua vàng để phòng chống rủi ro không chắc chắn, đẩy giá vàng tăng. Nếu đợt giảm của thị trường chứng khoán đi kèm kỳ vọng Cục Dự trữ Liên bang sẽ cắt giảm lãi suất, vàng sẽ hưởng lợi kép (cầu trú ẩn + lãi suất giảm). Ngược lại, nếu thị trường giảm mạnh trong giai đoạn tăng lãi suất, lãi suất cao sẽ hạn chế sức hút của vàng, khiến giá vàng không tăng nhiều như trái phiếu.

Chỉ số hàng hóa như dầu và đồng

Sự sụt giảm của thị trường chứng khoán thường báo hiệu sự chậm lại hoặc suy thoái của nền kinh tế, làm giảm nhu cầu đối với các nguyên liệu công nghiệp như dầu và đồng. Do đó, giá dầu và đồng thường đi cùng chiều với cổ phiếu. Tuy nhiên, nếu nguyên nhân giảm là do các sự kiện địa chính trị gây gián đoạn nguồn cung (ví dụ chiến tranh các nước xuất khẩu dầu), giá dầu có thể tăng ngược chiều, tạo ra hiện tượng “lạm phát đình trệ”.

Đặc tính rủi ro của Tiền điện tử

Dù được một số người ủng hộ xem là “vàng kỹ thuật số”, nhưng trong các đợt biến động gần đây, Tiền điện tử thể hiện rõ hơn như các tài sản rủi ro cao như cổ phiếu công nghệ. Mối liên hệ giữa Bitcoin và thị trường Mỹ đã tăng lên trong những năm gần đây; khi thị trường chứng khoán sụt giảm, nhà đầu tư thường bán tháo Tiền điện tử để lấy tiền mặt hoặc bù lỗ, khiến giá Tiền điện tử thường giảm mạnh theo. Điều này phản ánh bản chất của Tiền điện tử như một tài sản rủi ro, không phải là tài sản trú ẩn an toàn.

Phản ứng của thị trường Đài Loan trước biến động của thị trường Mỹ

Dữ liệu lịch sử cho thấy, thị trường Đài Loan có mối liên hệ chặt chẽ với thị trường Mỹ. Khi thị trường Mỹ sụt giảm lớn, tác động qua ba kênh chính sau:

1. Hiệu ứng lây lan tâm lý tiêu cực: Thị trường Mỹ là chỉ số dẫn dắt toàn cầu, khi giảm mạnh sẽ lập tức gây hoảng loạn toàn cầu. Khi tâm lý phòng thủ tăng cao, nhà đầu tư sẽ bán tháo các tài sản rủi ro như cổ phiếu Đài Loan, tạo ra áp lực bán tháo “hoảng loạn”. Ví dụ tiêu biểu là đợt dịch COVID-19 tháng 3/2020, thị trường Đài Loan giảm hơn 20%.

2. Dòng vốn của nhà đầu tư nước ngoài: Các nhà đầu tư quốc tế là thành phần quan trọng của thị trường Đài Loan. Khi thị trường Mỹ biến động hoặc giảm mạnh, để đáp ứng nhu cầu thanh khoản hoặc tái phân bổ danh mục, họ thường rút vốn khỏi các thị trường mới nổi, trong đó có Đài Loan, gây áp lực giảm giá. Tháng 4/2022, khi Fed phát tín hiệu tăng lãi suất mạnh, thị trường Mỹ rung lắc, thị trường Đài Loan cũng giảm rõ rệt.

3. Liên kết với nền kinh tế thực: Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Đài Loan. Khi Mỹ suy thoái, nhu cầu đối với hàng xuất khẩu của Đài Loan sẽ giảm, đặc biệt là các ngành công nghệ và sản xuất. Dự báo lợi nhuận doanh nghiệp giảm, cuối cùng phản ánh qua giá cổ phiếu. Đợt khủng hoảng tài chính 2008 là ví dụ rõ ràng nhất.

Cách phát hiện tín hiệu cảnh báo trước khi thị trường biến động

Mỗi đợt sụt giảm của thị trường Mỹ đều không phải là ngẫu nhiên. Nhà đầu tư cần chú ý các yếu tố ảnh hưởng chính sau để dự đoán xu hướng:

1. Dữ liệu kinh tế: GDP, số liệu việc làm, chỉ số niềm tin tiêu dùng, lợi nhuận doanh nghiệp là các chỉ số quan trọng nhất để đánh giá sức khỏe nền kinh tế. Dữ liệu tích cực thúc đẩy thị trường tăng, ngược lại có thể gây giảm.

2. Chính sách tiền tệ của Fed: Khi lãi suất tăng, chi phí vay mượn cao hơn, tiêu dùng và đầu tư giảm, thị trường có thể chịu áp lực; ngược lại, khi lãi suất giảm, chi phí vay thấp hơn, tiêu dùng và đầu tư tăng, thị trường hưởng lợi. Yếu tố này ngày càng quan trọng trong hai thập kỷ qua.

3. Yếu tố địa chính trị: Xung đột quốc tế, sự kiện chính trị, chính sách thương mại đều có thể gây biến động thị trường. Các sự kiện này thường mang tính đột xuất, khó dự đoán hoàn toàn, nhưng theo dõi tin tức quốc tế giúp nhà đầu tư chuẩn bị tâm lý.

4. Tâm lý thị trường: Niềm tin và cảm xúc hoảng loạn của nhà đầu tư ảnh hưởng lớn đến xu hướng ngắn hạn. Khi nhà đầu tư lạc quan về triển vọng kinh tế, thị trường có thể tăng; khi hoảng loạn hoặc lo ngại suy thoái, thị trường có thể giảm. Các yếu tố này thường tác động lẫn nhau—một chính sách mới có thể ảnh hưởng dữ liệu kinh tế, từ đó ảnh hưởng tâm lý, cuối cùng dẫn đến biến động thị trường.

Nhà đầu tư cần hình thành thói quen theo dõi đều đặn các nguồn thông tin này để phát hiện sớm các biến động. Giảm thiểu độ trễ thông tin là bước đầu để ứng phó hiệu quả với biến động thị trường. Các dữ liệu kinh tế tiêu cực, tín hiệu chính sách của Fed, xung đột quốc tế, và các chỉ số tâm lý bất thường đều cần cảnh giác.

Chiến lược quản lý rủi ro cho nhà đầu tư cá nhân trước sụt giảm của thị trường Mỹ

Kinh nghiệm các đợt sụt giảm của thị trường Mỹ cho thấy, khi thị trường biến động mạnh, nhà đầu tư cá nhân cần nâng cao cảnh giác và chủ động áp dụng các chiến lược quản lý rủi ro:

• Phân bổ tài sản hợp lý, giảm tỷ trọng cổ phiếu, tăng giữ tiền mặt và trái phiếu chất lượng cao để giảm thiểu thiệt hại khi thị trường giảm sâu, đồng thời duy trì khả năng tham gia vào các đợt phục hồi.

• Với nhà đầu tư có kiến thức chuyên môn, có thể cân nhắc sử dụng các công cụ phái sinh như quyền chọn để bảo vệ danh mục. Ví dụ, mua quyền chọn bán (put option) để hạn chế rủi ro giảm giá của cổ phiếu.

• Đa dạng hóa danh mục đầu tư, không tập trung vào một loại tài sản hay thị trường duy nhất. Phân bổ hợp lý các vùng địa lý, ngành nghề giúp giảm thiểu rủi ro tổng thể.

• Duy trì tâm thế đầu tư dài hạn. Lịch sử cho thấy, dù có biến động ngắn hạn, thị trường cuối cùng vẫn phục hồi và lập đỉnh mới. Giữ vững vị thế, kiên nhẫn chờ đợi là cách tốt nhất để vượt qua sóng gió.