Bạn muốn chọn cổ phiếu dựa trên giá trị sổ sách nhưng luôn gặp phải rủi ro? Hướng dẫn đầu tư này sẽ giúp bạn tránh những sai lầm không đáng có

Nhiều nhà đầu tư thường xuyên nhắc đến một chỉ số khi chọn cổ phiếu — đó là giá trị sổ sách, xem nó như chìa khóa vàng để đánh giá xem cổ phiếu có rẻ hay không. Nhưng thực tế, mê tín quá mức vào giá trị sổ sách dễ dẫn đến mắc sai lầm trong chọn cổ phiếu. Vậy chỉ số này nên được sử dụng đúng cách như thế nào?

Ý nghĩa cốt lõi của giá trị sổ sách: Bức tranh chân thực về giá trị tài sản

Giá trị sổ sách (Net Asset Value per Share, NAVPS) về bản chất thể hiện số dư tài sản thực tế của công ty trên mỗi cổ phiếu. Nói cách khác, khi bạn sở hữu một cổ phiếu, thì giá trị tài sản của công ty tương ứng với cổ phiếu đó là bao nhiêu.

Theo góc độ kế toán, tài sản ròng của công ty bằng tổng tài sản trừ đi nợ phải trả. Ví dụ: Giả sử tổng tài sản của Công ty Unify là 2.5 tỷ TWD, nợ phải trả là 1 tỷ TWD, vốn cổ phần lưu hành là 1 tỷ cổ phiếu, thì giá trị sổ sách trên mỗi cổ phiếu = (2.5 - 1) tỷ ÷ 1 tỷ cổ phiếu = 1.5 TWD.

Con số này phản ánh lượng tài sản thực sự mà mỗi cổ phiếu đang nắm giữ tại thời điểm hiện tại. Tuy nhiên, cần đặc biệt chú ý rằng, giá trị sổ sách cao không đồng nghĩa với cổ phiếu nhất định đáng mua.

Tỷ lệ giá trị sổ sách (PBR): Công cụ đo lường định giá cổ phiếu

Để đánh giá xem cổ phiếu có rẻ so với giá trị sổ sách hay không, ta cần dùng đến chỉ số PBR.

Cách tính rất đơn giản: Tỷ lệ PBR = Giá thị trường của cổ phiếu ÷ Giá trị sổ sách trên mỗi cổ phiếu

Chỉ số này càng thấp, lý thuyết cổ phiếu càng rẻ; chỉ số cao hơn, cổ phiếu càng đắt. Nhưng có một điểm cần làm rõ — cổ phiếu có PBR thấp không nhất thiết là cổ phiếu đáng đầu tư.

Tại sao? Bởi vì PBR chỉ phản ánh mức độ rẻ của cổ phiếu so với giá trị sổ sách, mà không thể phản ánh khả năng sinh lời hay tiềm năng phát triển của công ty. Một công ty có PBR liên tục giảm có thể cho thấy thị trường đang bán tháo cổ phiếu của họ, nguyên nhân có thể là hoạt động kinh doanh kém hiệu quả hoặc ngành nghề suy thoái.

So sánh ngành nghề mới là cách sử dụng đúng đắn

Giá trị sổ sách thực sự có giá trị trong so sánh ngang ngành.

Ví dụ, trong ngành tài chính, JPMorgan có PBR khoảng 1.94 lần, Ford khoảng 1.19 lần, còn General Electric chỉ 0.70 lần. Nhưng những con số này không thể so sánh trực tiếp nếu không cùng ngành.

Cổ phiếu chu kỳ (như vận tải, thép, dầu khí) và các công ty bảo hiểm, chịu ảnh hưởng lớn từ chu kỳ kinh tế, PBR dao động rộng. Trong khi đó, các công ty công nghệ, tiêu dùng dựa vào tài sản vô hình và đổi mới sáng tạo, có PBR thấp nhưng khả năng sinh lời cao hơn, lại đáng để chú ý hơn.

Giá trị sổ sách vs lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu: Hai góc nhìn đầu tư khác nhau

Nhiều nhà đầu tư dễ nhầm lẫn giữa hai khái niệm này.

Giá trị sổ sách tập trung vào tài sản — phản ánh lượng tài sản hữu hình của công ty. Đặc biệt quan trọng đối với các ngành có nhiều tài sản cố định như sản xuất, bất động sản.

Lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu (EPS) tập trung vào khả năng sinh lời — thể hiện số lợi nhuận tạo ra cho mỗi cổ đông. Quan trọng hơn đối với các doanh nghiệp tăng trưởng.

Một công ty có thể có tài sản lớn nhưng lợi nhuận nhỏ, hoặc tài sản ít nhưng lợi nhuận cao. Khi đánh giá đầu tư, cần kết hợp hai chỉ số này:

• Nhà đầu tư giá trị chú trọng PBR thấp, tìm kiếm tài sản bị thị trường đánh giá thấp.
• Nhà đầu tư tăng trưởng chú ý đến tốc độ tăng EPS, tìm kiếm tiềm năng lợi nhuận trong tương lai.

Thực chiến chọn cổ phiếu: Ứng dụng đúng cách của giá trị sổ sách

Bước 1: Lọc ngành Các ngành khác nhau có tiêu chuẩn PBR khác nhau. Ngành có nhiều tài sản cố định như nhựa đường (PBR khoảng 2.45) thường có PBR thấp là bình thường, còn ngành công nghệ như TSMC (PBR khoảng 4.29) có PBR cao cũng không có gì lạ.

Bước 2: So sánh theo chiều dọc Lấy ví dụ, so sánh PBR của cùng một cổ phiếu trong quá khứ. Nếu cổ phiếu đó từng có PBR trong khoảng 1.6 đến 2.5, mà hiện tại giảm xuống còn 1.2, có thể có cơ hội bị định giá thấp. Ngược lại, nếu liên tục giảm xuống dưới 0.8, cần cảnh giác về khả năng công ty đang đi xuống.

Bước 3: Kết hợp các chỉ số khác Chỉ số PBR không đủ để ra quyết định. Cần xem xét thêm tăng trưởng lợi nhuận ròng, dòng tiền, mức nợ, và tình hình ngành nghề.

Những sai lầm phổ biến khi dùng giá trị sổ sách

Sai lầm 1: Chỉ nhìn số mà không xem nguyên nhân Thay đổi PBR có thể do hoạt động kinh doanh thay đổi hoặc do các hoạt động tăng vốn như phát hành thêm, tách cổ phiếu. Hai trường hợp này mang ý nghĩa hoàn toàn khác nhau.

Sai lầm 2: PBR cao là cổ phiếu tốt Các công ty internet, công nghệ mới thường có PBR thấp hoặc âm, nhưng không có nghĩa là không đáng đầu tư. Quan trọng là khả năng duy trì lợi nhuận.

Sai lầm 3: Bỏ qua sự khác biệt ngành nghề Ngành nghề khác nhau có mô hình kinh doanh, cấu trúc vốn khác nhau, nên PBR không thể so sánh trực tiếp giữa các ngành.

Phương pháp tra cứu thực tế

Hầu hết các nền tảng giao dịch và trang web chứng khoán đều cung cấp dữ liệu PBR trực tiếp. Chỉ cần nhập mã cổ phiếu để xem. Nếu muốn tính thủ công, có thể lấy dữ liệu tài chính từ báo cáo thường niên, tính theo công thức.

Nhận thức tổng thể

Giá trị sổ sách là công cụ quan trọng để hiểu định giá cổ phiếu, nhưng không phải là câu trả lời duy nhất. Nó phù hợp trong đầu tư giá trị và so sánh ngang ngành để phát hiện tài sản bị định giá thấp. Nhưng nếu xem nó như công thức chọn cổ phiếu thần thánh, dễ dẫn đến sai lầm.

Ý tưởng đầu tư lý tưởng là: trước tiên dùng PBR để lọc các cổ phiếu rẻ, sau đó dùng các chỉ số như EPS, dòng tiền, tiềm năng tăng trưởng để phân tích sâu hơn, rồi mới ra quyết định đầu tư.