Quy tắc cung cầu: Công cụ phân tích giá tài sản mà nhà đầu tư cần biết

Trong lĩnh vực đầu tư, hiểu biết về cung cầu được xem là kỹ năng cơ bản giúp nhà đầu tư dự đoán chính xác hướng đi của giá cả hơn. Mặc dù khái niệm này có nền tảng từ môn kinh tế học, nhưng việc áp dụng vào thị trường thực tế là hoàn toàn khả thi và mang lại nhiều lợi ích.

Cầu và cung: định nghĩa cơ bản

Nếu giải thích đơn giản, cung và cầu là hai lực lượng quyết định giá trị của tài sản sẽ tăng hay giảm.

Cầu (Demand) thể hiện mức độ mong muốn mua hàng hóa hoặc chứng khoán ở các mức giá khác nhau. Khi nói đến đường cầu, đó là mối quan hệ giữa giá cả và lượng hàng mà người mua muốn lấy về. Ở mức giá thấp, người mua sẵn lòng mua nhiều hơn. Trong khi đó, khi giá cao hơn, nhu cầu sẽ giảm xuống. Đây là nguyên lý cơ bản của luật cầu thể hiện sự nghịch biến giữa giá và lượng.

Cung (Supply) thể hiện việc chào bán hàng hóa hoặc chứng khoán từ phía người bán ở các mức giá khác nhau. Đường cung cho thấy mức độ sẵn lòng bán của người bán ở từng mức giá. Giá cao hơn thường khiến người bán muốn cung cấp nhiều hơn. Ngược lại, giá thấp sẽ làm giảm lượng cung. Đây là nội dung chính của luật cung cầu, thể hiện mối quan hệ trực tiếp giữa giá và lượng.

Điểm cân bằng: nơi mua và bán gặp nhau

Giá thị trường thực sự hình thành tại điểm mà đường cầu và đường cung cắt nhau, gọi là điểm cân bằng. Tại điểm này, lượng người mua muốn mua bằng với lượng người bán muốn bán. Giá hình thành do đó có xu hướng duy trì.

Khi có mất cân đối, ví dụ như giá tăng cao hơn điểm cân bằng, người bán sẽ cung nhiều hơn trong khi người mua giảm đặt hàng, dẫn đến tồn kho tăng và đẩy giá trở lại mức cân bằng. Tương tự, nếu giá giảm xuống dưới điểm cân bằng, nhu cầu mua sẽ tăng lên còn người bán sẽ chần chừ bán ra, gây ra thiếu hụt và áp lực đẩy giá tăng trở lại.

Các yếu tố đa dạng ảnh hưởng đến cung cầu

Trong môi trường thị trường thực tế, cung cầu không chỉ phụ thuộc vào giá.

Về phía cầu, các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mua của nhà đầu tư bao gồm tình hình kinh tế vĩ mô như lãi suất, tỷ lệ lạm phát và tăng trưởng kinh tế. Khi lãi suất thấp, nhà đầu tư chuyển hướng mua cổ phiếu để tìm kiếm lợi nhuận cao hơn, làm tăng rõ ràng cầu trên thị trường chứng khoán. Ngoài ra, niềm tin của nhà đầu tư, dự báo về kết quả hoạt động của công ty, thông tin thị trường và tính thanh khoản trong hệ thống tài chính đều tác động đến quyết định đầu tư.

Về phía cung, các yếu tố quan trọng gồm việc tăng vốn của công ty, mua lại cổ phiếu, niêm yết mới qua IPO và các quy định pháp lý. Việc các công ty mới gia nhập thị trường làm tăng cung, trong khi mua lại cổ phiếu làm giảm lượng cung hiện có.

Ứng dụng trong phân tích cơ bản

Trong lĩnh vực đầu tư, thường nói rằng giá cổ phiếu được thúc đẩy bởi lực cung cầu. Khi giá cổ phiếu giảm, điều này cho thấy lực bán đủ mạnh để kiểm soát thị trường. Ngược lại, giá tăng phản ánh lực mua mạnh.

Theo góc nhìn cơ bản, giá cổ phiếu đại diện cho giá trị thị trường (Market Cap) của công ty. Các yếu tố ảnh hưởng đến dự đoán lợi nhuận hoặc cơ hội tăng trưởng là động lực thúc đẩy cung cầu, như tin tốt về kết quả kinh doanh quý, dự báo tăng trưởng kinh tế hoặc cải tổ cấu trúc giúp người mua sẵn lòng trả giá cao hơn. Trong khi đó, tin xấu làm tăng lượng cung và khiến người bán chần chừ.

Ứng dụng trong phân tích kỹ thuật

Phương pháp phân tích kỹ thuật sử dụng các yếu tố hấp dẫn như giá và khối lượng giao dịch để tìm điểm cân bằng hoặc các mức giá có xu hướng thay đổi. Nhiều nhà phân tích sử dụng mô hình Price Action để đọc biểu đồ nến. Nến xanh (đóng cửa cao hơn mở cửa) cho thấy lực mua mạnh, có thể đẩy giá tiếp tục tăng. Trong khi đó, nến đỏ (đóng cửa thấp hơn mở cửa) thể hiện lực bán rõ rệt. Nến Doji, có giá mở và đóng gần như bằng nhau, phản ánh sự đấu tranh đều đặn giữa lực mua và bán.

Phân tích xu hướng giá (Market Trend) là phương pháp phổ biến khác. Nếu giá liên tục tạo đỉnh mới, điều này cho thấy lực mua còn mạnh và giá sẽ tiếp tục tăng. Ngược lại, các đáy mới liên tiếp cho thấy lực bán chiếm ưu thế và giá sẽ giảm cho đến khi tìm được mức cân bằng mới.

Các mức hỗ trợ và kháng cự (Support & Resistance) là công cụ quan trọng để đánh giá cung cầu. Hỗ trợ là vùng mà nhà đầu tư cho rằng giá hợp lý, khiến lực mua chờ mua và đẩy giá không giảm tiếp mà quay đầu tăng. Kháng cự là điểm mà lực bán xuất hiện, khi giá chạm tới sẽ có xu hướng đảo chiều giảm.

Kỹ thuật Demand Supply Zone: bắt nhịp theo cung cầu

Một trong những phương pháp phổ biến là sử dụng Demand Supply Zone, tìm các điểm mà giá bắt đầu mất cân bằng và thoát khỏi phạm vi.

Khi giá chạy nhanh (Rally hoặc Drop), thể hiện có dư cung hoặc dư cầu. Sau đó, giá sẽ tạm dừng trong phạm vi (Base) trước khi có yếu tố mới tác động và đẩy giá tiếp theo theo hướng ban đầu.

Mô hình đầu tiên: Demand Zone Drop Base Rally (DBR) xảy ra khi lực bán mạnh đẩy giá xuống, sau đó khi giá thấp, lực mua bắt đầu tham gia, khiến giá tạm dừng trong phạm vi. Khi lực mua trở nên mạnh, giá vượt qua phạm vi trên và tiếp tục tăng. Nhà giao dịch có thể tham gia tại điểm phá vỡ của phạm vi này.

Mô hình thứ hai: Supply Zone Rally Base Drop (RBD) xảy ra khi lực mua đẩy giá tăng nhanh, sau đó lực bán xuất hiện, khiến giá tạm dừng trong phạm vi. Khi lực bán mạnh hơn, giá phá vỡ phạm vi dưới và tiếp tục giảm.

Mô hình thứ ba: Rally Base Rally (RBR) là xu hướng tăng liên tục, giá tăng (Rally) rồi dừng lại (Base), sau đó tiếp tục tăng (Rally).

Mô hình thứ tư: Drop Base Drop (DBD) là xu hướng giảm liên tục, giá giảm (Drop) rồi tạm dừng (Base), sau đó giảm tiếp (Drop).

Áp dụng thực tế

Nhà đầu tư muốn sử dụng quy luật cung cầu cần học cách quan sát giá thực tế và thử nghiệm trong một thời gian. Điều cốt lõi là hiểu rằng thị trường không vận động một cách ngẫu nhiên, mà theo nguyên tắc cung cầu. Sự thặng dư hoặc thiếu hụt của tài sản mà mọi người muốn mua hoặc bán sẽ tạo ra các mối liên hệ có thể quan sát và đo lường được.

Hiểu sâu về luật cung cầu sẽ giúp nhà đầu tư không chỉ hiểu lý do đằng sau các biến động giá mà còn quản lý rủi ro và bắt đúng nhịp thị trường một cách hiệu quả hơn.