OTC giao dịch ngoài sàn là gì? Nhà đầu tư cần hiểu rõ các rủi ro và cơ hội

Định nghĩa và cơ chế hoạt động của giao dịch OTC

Giao dịch OTC (Over The Counter), tóm lại là nhà đầu tư thực hiện giao dịch trực tiếp với nhà môi giới qua mạng lưới giao dịch đã thiết lập mà không qua sàn tập trung. Khi nhà đầu tư quan tâm đến một công ty nhưng không thể tìm thấy tên tuổi của nó trên các sàn chính thống, thị trường OTC trở thành lựa chọn tất yếu.

Khác với quy trình chuẩn hóa của các sàn giao dịch chính thức, giao dịch OTC sử dụng phương thức phi tập trung, chủ yếu thông qua các nhà môi giới, quầy ngân hàng, điện thoại hoặc nền tảng điện tử. Thị trường này không có quy tắc giao dịch thống nhất, mà do hai bên mua bán tự thỏa thuận về giá dựa trên cung cầu thị trường. Thường thì các doanh nghiệp có thể giao dịch trên thị trường OTC là các công ty nhỏ và vừa hoặc dự án khởi nghiệp, do không đủ điều kiện niêm yết trên sàn chính thức, nhưng điều đó không có nghĩa là các công ty này thiếu giá trị đầu tư.

Trong vài thập kỷ gần đây, cùng với sự mở rộng nhanh chóng của thị trường tài chính quốc tế và sự phát triển của công nghệ internet, quy mô thị trường OTC tăng trưởng mạnh mẽ, trở thành kênh giao dịch quan trọng của các nhà đầu tư toàn cầu. Nhu cầu về sự tiện lợi trong giao dịch và khả năng tiếp cận tài sản ngày càng cao đã thúc đẩy sự phát triển phồn thịnh của thị trường OTC.

OTC là gì: Các loại tài sản có thể giao dịch

Các loại tài sản trong thị trường OTC đa dạng hơn nhiều so với sàn giao dịch, chủ yếu gồm:

Tài sản cổ phiếu

Cổ phiếu vẫn là lĩnh vực đầu tư lớn nhất trong thị trường OTC. So với cổ phiếu niêm yết trên sàn, cổ phiếu OTC bao gồm nhiều loại hơn, bao gồm các công ty nhỏ chưa đủ tiêu chuẩn niêm yết và các doanh nghiệp khởi nghiệp. Đối với các doanh nghiệp có tiềm năng phát triển nhưng quy mô nhỏ, giao dịch OTC cung cấp kênh huy động vốn và giao dịch quan trọng.

Trái phiếu và các sản phẩm cố định lợi tức

Trái phiếu có khối lượng phát hành lớn, đa dạng về loại hình nhưng tần suất giao dịch thấp hơn, thị trường OTC phù hợp hơn để giao dịch trái phiếu. Các loại trái phiếu như trái phiếu doanh nghiệp, trái phiếu địa phương đều có thể lưu thông trên thị trường OTC.

Các sản phẩm phái sinh tài chính

Các công cụ phái sinh như quyền chọn, hợp đồng tương lai, hợp đồng chênh lệch (CFD) phổ biến trong thị trường OTC, cung cấp cho nhà đầu tư nhiều phương thức quản lý rủi ro và tăng lợi nhuận.

Giao dịch ngoại hối

Các nền tảng giao dịch toàn cầu đều liên quan đến giao dịch tiền tệ, về bản chất đều thuộc thị trường OTC, trong đó ngoại hối là loại tài sản có khối lượng giao dịch lớn nhất.

Tiền mã hóa (cryptocurrency)

Các loại tiền mã hóa phổ biến đều có thể giao dịch trên thị trường OTC. Ưu điểm của mô hình OTC là hỗ trợ mua bán số lượng lớn tài sản mã hóa trong một lần, điều này thường khó thực hiện trên các sàn giao dịch chuyên nghiệp.

Chứng khoán ủy thác Mỹ (ADR)

ADR đại diện cho một số lượng cổ phiếu của các doanh nghiệp nước ngoài do ngân hàng Mỹ phát hành. Do các doanh nghiệp ngoài Mỹ khó có thể niêm yết trực tiếp trên các sàn chính của Mỹ, họ sẽ niêm yết trước qua hình thức ADR trên thị trường OTC.

Sự khác biệt cốt lõi giữa OTC và giao dịch trên sàn

OTC có phải là từ đồng nghĩa của rủi ro không?

Giao dịch OTC do thiếu sự giám sát tập trung của sàn giao dịch thường bị gắn mác “rủi ro”, nhưng nhận thức này chưa hoàn toàn chính xác.

Thiếu quản lý thống nhất là con dao hai lưỡi

Việc thị trường OTC có quy định lỏng lẻo là sự thật, nhưng điều đó không có nghĩa là không có ai kiểm soát. Các nhà môi giới trung thực, đáng tin cậy đều bị quản lý bởi các cơ quan có thẩm quyền, có hệ thống kiểm soát rủi ro nghiêm ngặt. Nhà đầu tư cần ưu tiên chọn các nhà môi giới có giấy phép hợp lệ, tìm hiểu về tổ chức cấp phép, khả năng kiểm soát rủi ro, mức chênh lệch giá, tình hình thanh khoản và các thông tin quan trọng khác.

Sự linh hoạt trong giao dịch mang lại cơ hội

Thị trường OTC linh hoạt giúp nhà đầu tư:

• Tiếp cận nhiều loại tài sản hơn, kể cả các tài sản không có trên sàn

• Tùy chỉnh các phương án giao dịch theo khẩu vị rủi ro cá nhân, điều chỉnh đòn bẩy, quy mô giao dịch

• Nhận mức đòn bẩy cao hơn, các mức đòn bẩy khó đạt được trong thị trường truyền thống có thể có trên OTC

• Giao dịch đa dạng các sản phẩm phái sinh và hợp đồng

Các rủi ro thực tế của giao dịch OTC

1. Thanh khoản thấp — Một số chứng khoán OTC có khối lượng thấp, có thể gặp khó khăn trong việc tìm người mua hoặc người bán, giá giao dịch có thể lệch khỏi giá trị thị trường.

2. Thiếu thông tin đối xứng — Các công ty niêm yết bắt buộc công bố thông tin tài chính định kỳ, trong khi các doanh nghiệp OTC ít bị bắt buộc hơn, nhà đầu tư khó tiếp cận thông tin.

3. Rủi ro biến động thị trường — Thị trường OTC có thể biến động mạnh hơn, đặc biệt là các cổ phiếu nhỏ có thanh khoản hạn chế.

4. Bẫy đòn bẩy — Đòn bẩy cao là con dao hai lưỡi, khi thị trường đi theo chiều không có lợi, tài khoản có thể nhanh chóng thua lỗ hoặc cháy tài khoản.

5. Rủi ro gian lận — Trong môi trường ít kiểm soát, tồn tại các nhà môi giới không trung thực, nhà đầu tư cần cảnh giác cao.

Lý do chính khiến nhà đầu tư chọn giao dịch OTC

✔ Lựa chọn đa dạng hơn — Thị trường OTC mở ra cánh cửa đầu tư mà sàn không thể cung cấp, các sản phẩm phái sinh, quyền chọn nhị phân, hợp đồng chênh lệch, ngoại hối đều có thể giao dịch

✔ Tự do giao dịch cao hơn — Không bị giới hạn về quy chuẩn sản phẩm, nhà đầu tư có thể tùy chỉnh phương án phù hợp nhu cầu cá nhân

✔ Đòn bẩy linh hoạt hơn — So với giới hạn đòn bẩy của thị trường truyền thống, OTC cung cấp nhiều lựa chọn đòn bẩy, có thể nhân lợi nhuận nhưng cũng cần thận trọng

✔ Rào cản tham gia thị trường thấp hơn — Một số sản phẩm OTC có mức đầu tư tối thiểu thấp, phù hợp với nhà đầu tư nhỏ lẻ

Những nhược điểm của giao dịch OTC không thể bỏ qua

❌ Môi trường quản lý lỏng lẻo — Thị trường OTC thiếu quy chuẩn chung, độ minh bạch thấp hơn, pháp lý bảo vệ không bằng sàn, dễ dẫn đến các hành vi gian lận

❌ Rủi ro thanh khoản nổi bật — Khối lượng giao dịch nhỏ, có thể gặp khó trong việc thực hiện lệnh hoặc giá không tốt

❌ Cơ chế xác định giá chưa hoàn thiện — Không có cơ chế đấu giá tập trung, giá có thể bị sai lệch, chênh lệch giá mua bán lớn

❌ Khó tiếp cận thông tin — So với các công ty niêm yết, doanh nghiệp OTC ít bắt buộc công bố thông tin, nhà đầu tư cần tự nghiên cứu kỹ lưỡng

❌ Rủi ro đòn bẩy cao — Linh hoạt nhưng nhiều nhà đầu tư sử dụng đòn bẩy quá mức khi chưa đủ kiến thức, dẫn đến thua lỗ lớn

Các khuyến nghị giữ an toàn khi tham gia giao dịch OTC

Nếu nhà đầu tư quyết định tham gia thị trường OTC, cần chú ý các điểm sau:

• Chọn nhà môi giới có kiểm soát — Ưu tiên các nền tảng được các cơ quan quản lý tài chính uy tín như ASIC của Úc, FCA của Anh cấp phép và giám sát

• Hiểu rõ điều khoản giao dịch — Tìm hiểu kỹ về mức chênh lệch giá, thanh khoản, cơ chế rút tiền, chức năng nền tảng

• Sử dụng công cụ quản lý rủi ro — Thành thạo các lệnh dừng lỗ, giới hạn giá, thiết lập quy mô vị thế và đòn bẩy hợp lý

• Liên tục học hỏi — Trước khi giao dịch, cần có kiến thức đầu tư và hiểu biết thị trường đầy đủ, tránh theo đuổi đám đông

• Thận trọng với đòn bẩy cao — Đòn bẩy có thể nhân lợi nhuận nhưng cũng nhân rủi ro, nhà đầu tư mới nên dùng đòn bẩy thấp

OTC về bản chất phụ thuộc vào cách nhà đầu tư sử dụng nó. Hiểu rõ rủi ro, chọn nền tảng uy tín, áp dụng chiến lược khoa học, giao dịch OTC có thể trở thành phần bổ sung hữu ích cho danh mục đầu tư, chứ không nhất thiết là cái bẫy rủi ro.