Nhà đầu tư chứng khoán cần biết: EPS là gì và tại sao nó lại là chỉ số quan trọng

Trong thế giới đầu tư cổ phiếu, việc hiểu các chỉ số tài chính là điều cần thiết để có thể đưa ra quyết định một cách thông minh. Một trong những chỉ số được quan tâm nhiều nhất là EPS hoặc Earnings Per Share, tức là lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu, giúp nhà đầu tư đánh giá hiệu quả hoạt động của công ty.

EPS là gì? Lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu đơn giản

EPS viết tắt của Earnings Per Share hoặc trong tiếng Việt gọi là “lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu”, là tỷ số tài chính được tính bằng cách lấy lợi nhuận ròng của công ty ( sau khi trừ tất cả các chi phí, bao gồm lãi vay và thuế ) rồi chia cho số cổ phiếu mà cổ đông sở hữu hiện tại.

Nói một cách đơn giản, EPS cho biết mỗi cổ phiếu của công ty có thể tạo ra bao nhiêu lợi nhuận, chỉ số này giúp nhà đầu tư hiểu rõ tiềm năng sinh lợi của công ty mà họ muốn đầu tư.

Cách tính EPS chính xác

Công thức cơ bản để tính EPS khá đơn giản:

EPS = Lợi nhuận ròng ÷ Số cổ phiếu đã phát hành

Tuy nhiên, trong thực tế thị trường chứng khoán, công thức thường dùng là:

EPS = Lợi nhuận ròng ÷ Trung bình số cổ phiếu trong năm

Việc sử dụng trung bình số cổ phiếu là hợp lý vì số cổ phiếu thường thay đổi trong suốt cả năm, ví dụ như phát hành thêm cổ phiếu mới hoặc mua lại cổ phiếu.

Ví dụ so sánh kết quả tính EPS

Để rõ ràng hơn, hãy xem xét ví dụ của ba công ty:

• Công ty X: Lợi nhuận ròng 100 triệu đồng, phát hành 10 triệu cổ phiếu → EPS = 10 đồng/cổ phiếu
• Công ty Y: Lợi nhuận ròng 100 triệu đồng, phát hành 20 triệu cổ phiếu → EPS = 5 đồng/cổ phiếu
• Công ty Z: Lợi nhuận ròng 50 triệu đồng, phát hành 5 triệu cổ phiếu → EPS = 10 đồng/cổ phiếu

Từ ví dụ này, ta thấy rằng dù công ty X và Y có lợi nhuận bằng nhau, nhưng do số cổ phiếu phát hành khác nhau nên EPS cũng khác nhau. Trong khi đó, công ty X và Z có EPS bằng nhau dù lợi nhuận và số cổ phiếu khác nhau.

Nhà đầu tư sử dụng EPS để quyết định đầu tư như thế nào

1. Sử dụng EPS để so sánh hiệu quả của các công ty

Cách đầu tiên nhà đầu tư nên làm là nghiên cứu EPS của công ty quan tâm rồi so sánh với:

• EPS của các công ty khác trong cùng ngành
• EPS trong quá khứ của chính công ty để xem xu hướng tăng trưởng

Việc so sánh này giúp nhận biết công ty nào có khả năng sinh lợi tốt hơn.

2. Phân tích tăng trưởng EPS (tốc độ tăng trưởng lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu)

Tăng trưởng EPS đo lường mức độ tăng của EPS trong một khoảng thời gian nhất định:

Tăng trưởng EPS = (EPS hiện tại - EPS của năm trước) ÷ EPS của năm trước × 100%

Ví dụ: Nếu EPS của công ty năm 2566 là 12 đồng, năm 2565 là 8 đồng Tăng trưởng EPS = (12-8) ÷ 8 × 100 = 50%

Tăng trưởng EPS dương có nghĩa là công ty đang phát triển, điều này thể hiện khả năng của công ty trong tương lai.

3. Tính toán PE Ratio (tỷ số giá trên lợi nhuận)

PE Ratio dùng EPS để đánh giá xem giá cổ phiếu có hợp lý hay không:

PE Ratio = Giá cổ phiếu hiện tại ÷ EPS

Ví dụ: Giá cổ phiếu 100 đồng, EPS = 10 đồng → PE Ratio = 10 lần

PE Ratio thấp hơn PE Ratio cao hơn, vì điều này cho thấy thời gian thu hồi vốn ngắn hơn.

4. Đánh giá Dividend Payout Ratio (tỷ lệ chi trả cổ tức)

Các công ty có EPS cao đôi khi vẫn trả cổ tức cho cổ đông:

Dividend Payout Ratio = Cổ tức trên mỗi cổ phiếu ÷ EPS × 100%

Ví dụ: Cổ tức trên mỗi cổ phiếu 3 đồng, EPS = 10 đồng → Dividend Payout Ratio = 30%

Chỉ số này cho biết công ty trả cổ tức bằng 30% lợi nhuận, còn lại giữ lại để mở rộng hoạt động kinh doanh.

Sự khác biệt giữa Basic EPS, Diluted EPS và Adjusted EPS

Basic EPS (Lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu cơ bản)

Basic EPS là cách tính đơn giản, lấy lợi nhuận ròng chia cho số cổ phiếu đang lưu hành phổ thông.

Diluted EPS (Lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu pha loãng)

Diluted EPS tính đến các cổ phiếu có thể phát sinh thêm, như các chứng khoán chuyển đổi (Warrant) hoặc trái phiếu chuyển đổi thành cổ phiếu. Chỉ số này thường thấp hơn EPS cơ bản do có thêm các cổ phiếu tiềm năng.

( Adjusted EPS )Lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu điều chỉnh###

Adjusted EPS là EPS đã được điều chỉnh để loại bỏ các khoản mục không thường xuyên như lợi nhuận từ bán tài sản hoặc chi phí đặc biệt, giúp phản ánh hiệu quả hoạt động bình thường của công ty rõ ràng hơn.

Những hạn chế quan trọng của việc sử dụng EPS

Dù EPS là chỉ số hữu ích, nhưng không nên dựa vào một mình để ra quyết định đầu tư:

( 1. EPS không phản ánh rủi ro

Công ty có EPS cao có thể có cấu trúc nợ cao hoặc hoạt động trong ngành có độ rủi ro lớn.

) 2. EPS có thể tăng do giảm số cổ phiếu, không phải do tăng lợi nhuận

Công ty có thể mua lại cổ phiếu của chính mình khiến số cổ phiếu giảm, làm EPS tăng mà không thực sự tăng lợi nhuận.

3. EPS là dữ liệu quá khứ, không phải dự báo tương lai

Thông tin EPS trong báo cáo tài chính là kết quả quá khứ, không thể dự đoán chính xác kết quả trong tương lai.

4. Cần so sánh EPS với các chỉ số khác để có cái nhìn toàn diện

EPS tăng nhẹ có thể không ý nghĩa nhiều, nhưng xu hướng tăng EPS theo thời gian dù chỉ 5-10% cũng có thể mang ý nghĩa quan trọng.

EPS tốt nên có đặc điểm như thế nào

EPS tốt không nhất thiết phải là cao nhất, mà cần xem xét các yếu tố sau:

• EPS tăng đều đặn: Công ty có EPS tăng trưởng liên tục trong nhiều năm thường đáng tin cậy hơn.

• EPS tăng nhanh hơn hoặc bằng mức tăng lợi nhuận ròng: Điều này cho thấy sự tăng trưởng của EPS đến từ việc tăng lợi nhuận, không phải do thao túng số lượng cổ phiếu.

• PE Ratio hợp lý: thấp hơn trung bình ngành nhưng không quá thấp đến mức bất thường.

Cách tìm EPS của cổ phiếu quan tâm

Nếu không muốn tự tính, có thể dễ dàng tra cứu EPS:

Thông qua website của Sở Giao dịch Chứng khoán TPHCM ###SET###:

1. Truy cập trang web của Sở Giao dịch
2. Nhập mã cổ phiếu quan tâm vào ô tìm kiếm
3. Trên trang chi tiết cổ phiếu, kéo xuống phần “Kết quả hoạt động kinh doanh”
4. Giá trị EPS của công ty sẽ hiển thị trong phần đó.

Tóm lại: Tại sao nhà đầu tư cần biết về EPS

EPS là chỉ số tài chính giúp nhà đầu tư hiểu rõ hiệu quả của công ty, tạo ra cái nhìn rõ ràng hơn. Dù trong so sánh PE Ratio, EPS Growth hay Dividend Payout Ratio, đều dựa vào EPS làm nền tảng.

Tuy nhiên, chỉ số EPS một mình không đủ, nhà đầu tư thông minh nên nghiên cứu thêm các chỉ số khác như lợi nhuận ròng, giá trị thị trường, mức nợ, tài sản và sự phát triển của ngành để đưa ra quyết định đầu tư dựa trên nền tảng vững chắc, giảm thiểu rủi ro.